Rusya ile Azerbaycan arasında son dönemde artan diplomatik gerilim, Güney Kafkasya’da değişen güç dengelerine ve Moskova’nın bölgedeki etkisini kaybetmeye başladığına işaret ediyor.
Kremlin yönetimi, Çarlık Rusyası döneminden bu yana ilk kez aynı anda hem Azerbaycan hem de Ermenistan ile diplomatik sorunlar yaşıyor.
Gerilimi tırmandıran son gelişme, Rus güvenlik güçlerinin Yekaterinburg kentinde büyük kısmı Rus vatandaşı olan yaklaşık 50 Azerbaycanlıyı gözaltına alması ve bu kişilerin ikisinin hayatını kaybetmesi oldu. Azerbaycan, gözaltına alınan iki vatandaşına işkence yapıldığını öne sürerken, Rus makamları söz konusu kişilerin 2001 yılında bir Azerbaycanlının ölümüne karıştıklarını ve organize suç örgütü üyesi olduklarını iddia ediyor.
İki ülke ilişkilerindeki ilk önemli kriz, Aralık 2023’te Azerbaycan’a ait bir uçağın Rusya-Gürcistan sınırı yakınlarında Rus yapımı bir füze tarafından vurulmasıyla yaşanmıştı. Olayda 38 kişi hayatını kaybetmiş, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin başsağlığı dileklerini iletmişti.
Son olarak Rusya’da gözaltına alınan Azerbaycanlılar nedeniyle Bakü yönetimi, ülkedeki tüm Rus kültürel etkinliklerini iptal etti. Ardından Rusya’nın resmi yayın organı Sputnik’in Bakü ofisine baskın düzenlendi, iki Rus vatandaşı casusluk suçlamasıyla gözaltına alındı. Azerbaycan polisi ayrıca bazı Rus vatandaşlarını İran üzerinden uyuşturucu kaçırmakla suçladı.
Bakü’den Moskova’ya mesafe
Azerbaycan’ın Kremlin’e yönelik tepkileri artarken, Rus gazetecilerin gözaltına alınması ve Azerbaycan Devlet Televizyonu’nda Rusya’ya yönelik sert ifadelerin kullanılması, Bakü’nün Moskova’dan uzaklaşma eğilimini yansıtan gelişmeler arasında değerlendiriliyor.
Bu uzaklaşmada, Rusya’nın özellikle Ukrayna savaşıyla birlikte askeri ve diplomatik gücünde yaşadığı zayıflamanın etkili olduğu belirtiliyor. Gücünün büyük bölümünü Ukrayna’ya yönlendiren Moskova, Suriye ve Güney Kafkasya gibi diğer etki alanlarında gerileme yaşıyor.
Bölgede hem Azerbaycan hem de Ermenistan son dönemde Rusya’ya karşı daha mesafeli bir dış politika izlemeye başladı. Azerbaycan’ın 2023 sonunda, Karabağ’da Rusya’nın gözetimindeki statüye meydan okuyarak etnik Ermeni ayrılıkçıların kontrolündeki bölgeleri geri alması da bu değişimin önemli işaretlerinden biri olarak öne çıkıyor.
Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinin son bir yıldır Batılı diplomatlar tarafından yoğun şekilde ziyaret edilmesi de dikkat çekiyor. Uzmanlara göre, Azerbaycan ile Rusya arasındaki kriz, Batı’nın bölgede artan etkisinin bir yansıması olarak değerlendiriliyor.
